Alle tijd met deeltijd

Over de voor- en nadelen van deeltijdarbeid

Henk-Jan Gosseling

Minister Gerrit Zalm van Financiën zegt in Opzij (september 1996) dat elke baan, ook de zijne, in deeltijd kan worden gedaan. De VVD-bewindsman heeft op zijn ministerie verordonneerd dat ieder die dat wil, in deeltijd kan gaan werken. Hij zal er zich persoonlijk mee bemoeien wanneer chefs dwars gaan liggen.

Een volledige baan slokt je vaak zodanig op dat er amper tijd en energie overblijft voor andere dingen. Werk belemmert je persoonlijke ontwikkeling mijns inziens eerder dan dat het die bevordert, zeker wanneer dat werk je voornaamste tijdsbesteding is. Werken doet immers een eenzijdig beroep op iemands kwaliteiten, op cognitieve of objectieve persoonlijkheidskenmerken. Je gevoelens en je eigen mening kan je op de werkplek het beste maar uitschakelen. Te veel en te hard werken verarmt dan ook je persoonlijkheid.

Ronald-Jan Heyn, de oprichter van het new age centrum Oibibio, zei eens over zijn vader, de ontvoerde Gerrit-Jan Heyn: `Hij had eigenlijk veel meer tijd aan hobby's willen besteden, aan tekenen en zo. Door zijn werk had hij daar geen tijd voor en dat vond hij jammer. Zijn werk heeft een beetje een geamputeerde persoon van hem gemaakt.'

Hard werken is bovendien helemaal niet leuk. Vooruit, misschien wanneer je professioneel balletdanser bent of voetballer, of zoiets als piloot op een Boeing 747. Als je van je hobby je werk kan maken. Dan doe je je werk met hart en ziel. Maar je moet er toch niet aan denken minstens veertig uur per week te moeten doorbrengen als beleidsmedewerker op een duf ministerie!

Gelukkig is mij zulks bespaard gebleven, anders liep ik nu waarschijnlijk met zelfmoordplannen rond.

Ik werk nu drie dagen per week bij een telecommunicatiebedrijf. Ik kan zo een dak boven mijn hoofd en een belegde boterham betalen en nog veel meer, en heb veel vrij besteedbare tijd. Daarin houd ik me bezig met spiritualiteit, met meditatie, zingen in een koor, een saunaproject, met tekenen en toneelspelen. Dingen die ik zinnig en leuk vind en waar ik geheel vrijwillig voor kies. Dat kan ik doen omdat ik niet wil meedoen aan de ratrace die het werkende leven is geworden.

Er zitten dus heel veel plezierige kanten aan het in deeltijd werken:

je leeft niet om te werken, maar werkt om te kunnen leven;

je hebt tijd voor vrienden en je partner:

je hebt tijd voor hobby's en liefhebberijen;

je kunt vrijwilligerswerk gaan doen;

je hebt geen last van stress;

je kunt een middag op de kinderen van je vriendin passen;

je kunt naar het strand als het mooi weer is;

je kunt iets betekenen voor een zieke of hulpbehoevende in je omgeving;

je kunt uitslapen op een doordeweekse dag;

je hoeft geen afspraken af te zeggen omdat je het zo druk hebt.

Want je hebt het helemaal niet druk, je leeft lekker ontspannen.

Nadeel is dan wel, dat het alibi van `ik heb het zo druk' niet meer bruikbaar is, wanneer je ergens geen zin in hebt. Die algemeen aanvaarde smoes kan je niet meer met goed fatsoen te berde brengen. Je zal een betere moeten bedenken. Maar daar heb je dan gelukkig weer alle tijd voor.

Gek is dat eigenlijk. Wanneer je keihard werkt en volop meedoet aan het ziekmakende economische systeem, behoef je je niet te verantwoorden - het is normaal, kennelijk. (Wellicht dat je partner en je kinderen zich erover beklagen dat ze je nooit zien, maar ja, wat willen ze dan? In een rijtjeshuis wonen soms en de auto de deur uit? Nee toch zeker?) Maar wie zich mens- en milieuvriendelijk opstelt ten aanzien van werk, is verdacht en moet rekenschap afleggen van zijn of haar keuze. Waarom doe je niet mee? Ben je soms lui, of een loser wellicht?

Andere nadelen die kleven aan de keuze minder te willen werken: je verdient minder geld. Zelf zie ik dat niet als een probleem. Ik leef sober, wat iets anders is dan elk dubbeltje omkeren. Ik reis graag en ga graag uit, maar om bepaalde apparaten als een video, een auto, of een magnetron geef ik niets. Dit jaar ben ik echt al driemaal op vakantie geweest, met andere woorden: ik hoef me niets te ontzeggen.

Geld en tijd zijn tot op zekere hoogte inwisselbaar. Stel ik wil op vakantie naar Zuid-Frankrijk, dan kan ik gaan liften. Dan ben ik er in twee dagen en het kost me geen cent. Ik kan ook gaan vliegen, dat kost me twee uur en een paar honderd gulden. Wie minder werkt, heeft meer tijd en kan daardoor goedkoper leven.

Nog meer potentiële nadelen? Verveling? Er zijn inderdaad mensen die veel werken want `anders verveel ik me toch maar'. Van dit aandoenlijke motief heb ik geen last. Ik verveel me niet zo gauw (en ik heb niet eens een t.v.)

Minder carrièremogelijkheden? Tja, ook al geen nadeel, het opklimmen op de maatschappelijke ladder kan me gestolen worden. Een maatschappelijke status eveneens. Ik word liever een compleet en gelukkig mens, dan iemand waarvan men zegt: `die heeft het gemaakt'.

Het is natuurlijk een luxesituatie waarin ik kan zeggen dat ik geen volledige baan wil. Vroeger werkten de arbeiders zich dag in dag uit uit de naad voor een schamel loontje, dat ze vervolgens van ellende in de kroeg verzopen. Ik werk drie dagen per week en kan nog steeds prettig leven. Wie kostwinner is voor een gezin kan die keuze niet zomaar maken en wie wil werken maar werkloos thuis zit, heeft al helemaal niets te kiezen. Wie carrière wil maken en een hoog inkomen wil verdienen, zal niet bij voorkeur in deeltijd gaan werken. Hij of zij zal wellicht zelfs aan een veertigurige werkweek niet genoeg hebben.

Toch kiezen sommige mensen ervoor om in deeltijd te werken, hetzij uit noodzaak omdat ze zorgtaken te vervullen hebben, hetzij vrijwillig, om ook tijd te hebben voor andere activiteiten dan betaald werk. In deeltijd werken biedt je de vrijheid en de mogelijkheid om ook die dingen te doen die je echt belangrijk vindt, die je echt leuk vindt.

Minister Zalms chef, Wim Kok, vindt het normaal heel hard en tot 's avonds laat te werken. Hoe ongezond dat is, is hem aan te zien, de man ziet er met de dag beroerder uit. Maar hij blijft ons voorhouden: gij zult werken, werken en nog eens werken!

Waarom Gerrit Zalm zelf niet in deeltijd werkt? Welnu, hij vindt zijn werk veel te leuk. Maar hij zit elke avond om zes uur samen met vrouw en kinderen aan de aardappels! Hij heeft het in elk geval een beetje begrepen…